>
Misschien is je eerste gedachte bij het lezen van de titel wel: wil Van Nieuw Amerongen nu ook al richting opsplitsing van de grote kantoren? Maar nee, deze blog gaat niet zozeer over mijn visie op de markt voor accountantskantoren, wel over mijn visie op de denkwereld van accountants, of je nu werkt bij een Big-4 of een non-Big4.
Ik neem je voor dit blog mee naar de denkwereld van John Strelecky. Hij schreef het boek: Big Five for Life! Ik kreeg het boek van een bevriende collega in het vak, en laat je graag in de inhoud delen.
Het boek gaat over een fictieve ondernemer – Thomas Derale – die tijdens een safari in Afrika op unieke managementideeën komt. Net als vele anderen had hij zich ten doel gesteld om de Grote Vijf dieren (buffel, leeuw, luipaard, neushoorn en olifant) te hebben gezien. Pas als hij dit gerealiseerd had, zou de safari een succes zijn geweest.
Terug van de reis zag hij een belangrijke parallel met de zakenwereld. Hij zag vele mensen die zeer ongelukkig zijn in hun dagelijkse werk, terwijl ze aan hun werk toch het grootste deel (laten we zeggen 80%) van hun leven besteden. Voor de dingen waaraan de gemiddelde homo laboro veel genoegen en voldoening beleeft, wordt maximaal 20% van de tijd besteed.
Met dit in het achterhoofd mijmerde Thomas over hoe dit mogelijk was. En eigenlijk is zijn managementtheorie vrij simpel: elk mens heeft een Reden van Bestaan. Het gaat er om dat je ontdekt wat jouw Reden van Bestaan is, en wat de belangrijkste vijf dingen zijn die maken dat je leven zinvol (zo je wilt succesvol) wordt. Parallel aan het persoonlijke leven van een werkend mens hebben organisaties ook een Reden van Bestaan. Op basis van deze Reden van Bestaan formuleert de organisatie de belangrijkste vijf dingen die noodzakelijk zijn om aan die Reden van Bestaan invulling te geven. Ik realiseer me dat het nu bijna voorspelbaar klinkt als ik zeg dat het van belang is om een match te maken tussen de Redenen van Bestaan van (potentiële) medewerkers en die van de organisatie. Toch is dit zeer relevant. Vandaar dat Thomas (en zijn leidinggevenden) sollicitatiegesprekken met potentiële medewerkers begint met wat de potentiële medewerkers als persoonlijke Big Five hebben. Als sprake is van een belangrijke match met de Big Five van de organisatie, wordt een sollicitant aangenomen. Bij de start van het dienstverband krijgt de medewerker van de onderneming een persoonlijk visitekaartje, waarop de naam staat van de medewerker, aangevuld met zijn of haar persoonlijke Big Five. En gedurende de loopbaan van een medewerker zijn de persoonlijke Big Fives een terugkerend element in de functioneringsgesprekken (de big fives zijn niet per definitie statisch, ze kunnen geactualiseerd worden). Er wordt dus een brug gevormd tussen lange termijn doelstellingen en wat je daaraan in de dagelijkse praktijk doet om die te realiseren. En uit meerdere persoonlijke Big Fives zijn weer nieuwe ondernemingen ontstaan, die hielpen om de persoonlijke drives van medewerkers ten volle te benutten. Hoewel het dus een ogenschijnlijk soft concept lijkt, worden er harde pegels verdiend, en tegelijk hebben de medewerkers plezier in hun werk, ze zijn gemotiveerd tot op het bot en ze ervaren veel voldoening.
Vanuit dit verhaal is het niet moeilijk om een vertaalslag te maken naar de accountancywereld. Als je je oor te luisteren legt (bijvoorbeeld bij de Young Professionals) dan hoor je hoe er bij tijden slaafs gezweet wordt, checklists obligaat worden ingevuld, angst bestaat voor het maken van fouten en de gevolgen die werkgever, toezichthouder en tuchtrechter daaraan verbinden (zero tolerance), burn-out vanwege het harde werken en de weinige voldoening die men ervaart. Het is niet allemaal en overal kommer en kwel, maar je hoort het wel erg vaak (te vaak). Maar het gaat nog wat verder, behoorlijk veel verder. Als je het mij vraagt, heeft iedereen een Reden van Bestaan en hebben accountantsorganisaties ook een Reden van Bestaan. Hoewel het goed denkbaar is, dat iemand een geloofsovertuiging verbindt aan zijn of haar persoonlijke big five, is dat niet noodzakelijkerwijs het geval. Het boek van Strelecky is een seculiere bestseller; iedereen kan zich er gemakkelijk in herkennen.
Ik neem in de praktijk waar dat maar relatief weinig accountants zich op dagelijkse basis afvragen voor wie of wat ze bezig zijn. Een bekende hoogleraar stelt in het eerste college Auditing de vraag: waartoe zijn accountants op aarde? Ondanks dat assistenten tijdens de accountantsopleiding initieel en gedurende de opleiding veelvuldig met deze vraag geconfronteerd worden, hoor je er in de werkpraktijk relatief weinig van. Er lijkt ogenschijnlijk – vanuit de persoonlijke Big Five bezien – doelloos te worden gebuffeld.
Mijn voorstel zou zijn om vanuit HR gedachte eens te experimenteren met de motivatie van sollicitanten. Stel eens de vraag in zo’n gesprek: Wat zijn jouw persoonlijke Big Five en hoe matcht dat met het doel waartoe accountants op aarde zijn? En net als Thomas is het uitermate zinvol om die bestaansredenen te laten terugkeren in job beoordelingen en jaarlijkse gesprekken. En om dan ook expliciet te bespreken hoe het zit met motivatie en voldoening.
Nog mooier zou het zijn wanneer het zo in de genen zit dat de accountant er voor de maatschappij is, dat de teams het er dagelijks over hebben: voor wie of wat doen we dit eigenlijk? Het eindresultaat is waarschijnlijk dubbel succes: en er wordt geld verdiend (kwaliteit loont; “reparatie kost duur”), en de toekomst van het beroep wordt veilig gesteld (toekomstige verdiencapaciteit).
Een praktische uitwerking. Ga per klant per deelfase in de controle na wat de impact van de controle voor gebruikers van de controleverklaring is. Als je het lijstje langs loopt, staan er beslist veel nuttige overwegingen in de COS.
Het overzicht onderaan is niet compleet. Maar het geeft wel voldoende stof tot nadenken. Oefen je zelf er in om de redenen van jouw accountantsbestaan eens af te zetten tegen de dagelijkse praktijk. Oefening zal kunst baren, je dient er de maatschappij mee, de organisatie waarvoor je werkzaam bent, en tenslotte (nu een keer achteraan in het rijtje): jezelf. Veel voldoening gewenst: go for life!
dr Niels van Nieuw Amerongen RA
23 november 2018
Literatuur:
Strelecky, John P. 2010. The Big Five for Life, Vervul je 5 grote levenswensen. Het geheim van groot leiderschap. Ankhhem Uitgeverij.
| COS | Gebruikers |
|---|---|
| COS 200.3 | Het doel van een controle is bij te dragen aan de mate van vertrouwen dat de beoogde gebruikers stellen in de financiële overzichten. |
| COS 200.6 | Over het algemeen worden afwijkingen, met inbegrip van weglatingen, afzonderlijk of gezamenlijk, van materieel belang geacht indien daarvan redelijkerwijs kan worden verwacht dat zij een invloed hebben op de economische beslissingen die gebruikers op basis van de financiële overzichten nemen. |
| COS 200.9 | De accountant kan ook bepaalde andere communicatie- en verslaggevingsverantwoordelijkheden hebben jegens gebruikers, het management, de met governance belaste personen of partijen buiten de entiteit met betrekking tot aangelegenheden die bij de controle aan de orde komen. Deze kunnen worden bepaald |
| COS 200.A4 | Financiële overzichten kunnen zijn opgesteld in overeenstemming met een stelsel inzake financiële verslaggeving dat erop gericht is te voorzien in:
|
| COS 200.A50 | Daarom bestaat onder de gebruikers van financiële overzichten de verwachting dat de accountant binnen een redelijke tijdspanne en tegen redelijke kosten een oordeel over de financiële overzichten zal vormen, ermee rekening houdend dat het praktisch onuitvoerbaar is om alle bestaande informatie te volgen of om elke aangelegenheid op uitputtende wijze te onderzoeken in de veronderstelling dat de informatie foutief of frauduleus is tot het tegendeel is bewezen. |
| COS 210.19b | …er wordt in de voorwaarden van de controleopdracht opgenomen dat:  > de controleverklaring bij de financiële overzichten een paragraaf ter benadrukking van bepaalde aangelegenheden zal bevatten, die de aandacht van de gebruikers op de aanvullende toelichtingen zal vestigen, overeenkomstig Standaard 706. |
| COS 210.21 | In sommige gevallen wordt in de wet- of regelgeving van het relevante rechtsgebied de indeling en formulering van de controleverklaring vastgelegd in een vorm of in termen die aanzienlijk afwijken van de vereisten van de Standaarden. In deze omstandigheden dient de accountant te evalueren:
|
| COS 210.A2 | Een voorwaarde voor aanvaarding van een assuranceopdracht is dat de criteria waaraan in de definitie van een assuranceopdracht wordt gerefereerd, toepasbaar en toegankelijk zijn voor de beoogde gebruikers |
| COS 210.A5 | Veel gebruikers van financiële overzichten bevinden zich niet in een positie om financiële overzichten te eisen die op hun specifieke informatiebehoeften zijn toegesneden. Hoewel niet in alle informatiebehoeften van specifieke gebruikers kan worden voorzien, zijn er financiële informatiebehoeften die gemeenschappelijk zijn voor een brede groep gebruikers. Financiële overzichten die zijn opgesteld in overeenstemming met een stelsel inzake financiële verslaggeving dat erop gericht is in de gemeenschappelijke informatiebehoefte van een brede groep gebruikers te voorzien, worden ook wel aangeduid als financiële overzichten voor algemene doeleinden. |
| COS 210 | Bijlage 2  Aanvaardbare stelsels inzake financiële verslaggeving die resulteren in voor de beoogde gebruikers bruikbare informatie die in de financiële overzichten wordt verstrekt, hebben over het algemeen de volgende kenmerken:
|
| COS 240.A2 | Frauduleuze financiële verslaggeving omvat opzettelijke afwijkingen, met inbegrip van het weglaten van bedragen of toelichtingen in de financiële overzichten, om de gebruikers van de financiële overzichten te misleiden. Dit kan worden veroorzaakt door de pogingen van het management om de winst te manipuleren teneinde de gebruikers van de financiële overzichten te misleiden door hun perceptie van de prestaties en winstgevendheid van de entiteit te beïnvloeden. |
| COS 260.A19 | … Bovendien kunnen wet- en regelgeving of stelsels inzake financiële verslaggeving toelichting van een samenvatting van significante grondslagen voor de financiële verslaggeving vereisen of verwijzen naar ‘kritieke schattingen’ of ‘kritieke grondslagen voor de financiële verslaggeving en praktijken inzake administratieve verwerking’ om aanvullende informatie te identificeren en deze aan gebruikers te verschaffen inzake de moeilijkste, de meest subjectieve of de meest complexe oordeelsvormingen die door het management zijn gemaakt bij het opstellen van de financiële overzichten. |
| COS 260 | Bijlage 2 Grondslagen financiële verslaggeving. … de geschiktheid van de grondslagen voor financiële verslaggeving in de specifieke omstandigheden van de entiteit, rekening houdend met de noodzaak om de kosten van het verschaffen van informatie af te wegen ten opzichte van de waarschijnlijke baten voor de gebruikers van financiële overzichten van de entiteit. Wanneer er aanvaardbare alternatieve grondslagen voor financiële verslaggeving bestaan, kan de communicatie onder meer betrekking hebben op het aanwijzen van elementen in de financiële overzichten die worden beïnvloed door de keuze van significante grondslagen voor financiële verslaggeving, alsook op informatie over de grondslagen voor financiële verslaggeving die door soortgelijke entiteiten worden gehanteerd |
| COS 315.A134 | Zoals uiteengezet in ISA 320 worden materialiteit en controlerisico overwogen bij het identificeren en inschatten van de risico’s van afwijkingen van materieel belang in de transactiestromen, rekeningsaldi en toelichtingen. Het bepalen van materialiteit door de accountant is een kwestie van professionele oordeelsvorming en wordt beïnvloed door de perceptie van de accountant van de financiële rapportagebehoeften van de gebruikers van de financiële overzichten. |
| COS 315.A134 | Afhankelijk van de omstandigheden van de entiteit en de opdracht, omvatten voorbeelden van toelichtingen die kwalitatieve aspecten zullen hebben en die relevant kunnen zijn bij de inschatting van de risico’s van afwijkingen van materieel belang toelichtingen over:
|
| COS 320.4 | Het bepalen van materialiteit door de accountant is een kwestie van professionele oordeelsvorming en wordt beïnvloed door de perceptie die de accountant heeft van de behoeften aan financiële informatie welke de gebruikers van de financiële overzichten hebben. In dit verband mag de accountant redelijkerwijs aannemen dat gebruikers:
|
| COS 320/450 | De geïnteresseerde lezer vindt nog veel meer relevante zaken vanuit gebruikersperspectief in deze twee COSsen. |
